Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και οικονομία, η μη τυπική μάθηση γίνεται όλο και πιο δημοφιλής μεταξύ των ενηλίκων, στη γενική προσπάθειά τους να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους, να ενισχύσουν την απασχολησιμότητα τους και να συμβαδίσουν με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μη τυπική μάθηση ενηλίκων είναι ένας ακμάζων τομέας εκπαίδευσης, με προγράμματα όπως το Erasmus+, τα οποία περιλαμβάνουν σεμινάρια, μαθήματα κατάρτισης, εκπαιδευτικές επισκέψεις, μάθηση με βάση την εργασία κ.λπ. Όσον αφορά την Κύπρο, παρά τον μικρό πληθυσμό της, είναι μια χώρα που είναι πολύ δραστήρια στον τομέα της μη τυπικής εκπαίδευσης, με σχεδόν το μισό εργατικό δυναμικό της ηλικίας 25 έως 35 ετών να επωφελείται από έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ κάθε χρόνο.

Τα τελευταία δύο χρόνια, το ξέσπασμα της ασθένειας COVID-19 έχει φέρει ριζικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και η μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων είναι ένας τομέας που έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τα συνεχή lockdown και τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Προηγούμενη έρευνα στην ΕΕ είχε δείξει ότι η πανδημία είχε αρνητικό αντίκτυπο τόσο στους εκπαιδευτές ενηλίκων όσο και στους ενήλικες εκπαιδευόμενους. Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο, ότι σε πολλές χώρες, όπως η Κύπρος, η πανδημία οδήγησε στην ανάπτυξη εναλλακτικών πεδίων και τρόπων άτυπης μάθησης ενηλίκων και έχει προωθήσει την ενεργό συμμετοχή στα κοινά και την αλληλεγγύη, ειδικά μεταξύ των νέων.

Την άνοιξη του 2021, πραγματοποιήθηκε μια μελέτη που επιχειρούσε να διερευνήσει τις επιπτώσεις της ασθένειας COVID-19 στη συμμετοχή των εκπαιδευτών ενηλίκων στον τρόπο διεξαγωγής της μη τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων στην Κύπρο. Η μελέτη διερεύνησε επίσης τον αντίκτυπο της πανδημίας στα κίνητρα και τα συναισθήματα των εκπαιδευτών ενηλίκων και εξέτασε εάν και πώς η πανδημία μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη.

Εξήντα εκπαιδευτές ενηλίκων/ εργαζόμενοι για νέους/ διαχειριστές έργων/διαμεσολαβητές από 21 οργανισμούς που βρίσκονται στην Κύπρο συμμετείχαν σε μια διαδικτυακή έρευνα που περιλάμβανε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και ανοιχτού τύπου. Τα αποτελέσματα ομαδοποιήθηκαν σε τέσσερις κύριες πτυχές σχετικά με τον αντίκτυπο της πανδημίας στο έργο των εκπαιδευτών μη τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων στην Κύπρο.

Η πρώτη πτυχή ήταν ότι η πανδημία επηρέασε τη συμμετοχή των εκπαιδευτών ενηλίκων στα διάφορα πεδία της μη τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι παρά το γεγονός ότι ορισμένα πεδία μη τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων έχουν περιοριστεί λόγω της πανδημίας, υπάρχει μια γενική στροφή σε ορισμένους νέους τομείς, κυρίως στην ΕΕΚ και στη μάθηση με βάση την εργασία, καθώς και στον ψηφιακό γραμματισμό, ψυχική υγεία και βιώσιμη ανάπτυξη.

Η δεύτερη πτυχή ήταν ότι η πανδημία επηρέασε τη συχνότητα εμπλοκής των εκπαιδευτών ενηλίκων στη μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων, καθώς και τον τρόπο εργασίας τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες έχουν βιώσει κάποια μείωση της εμπλοκής τους στη μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων λόγω της πανδημίας. Ωστόσο, μόνο το 4% από αυτούς έχει χάσει εντελώς τη δουλειά του, ενώ ένα άλλο 4% έχει βρει καλύτερη δουλειά χάρη στην πανδημία. Έτσι, είναι προφανές ότι η Κύπρος παραμένει ενεργή στον τομέα της μη τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων, με περισσότερους από 4000 εκπαιδευόμενους να επωφελούνται από μη τυπικές δραστηριότητες μάθησης ενηλίκων το 2020 στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+, συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων κατάρτισης offline και online, εργαστηρίων, δραστηριοτήτων ΕΕΚ και δραστηριοτήτων οικοδόμησης εταιρικών σχέσεων μεταξύ οργανισμών εκπαίδευσης ενηλίκων.

Όσον αφορά τον αντίκτυπο της πανδημίας στον τρόπο εργασίας των εκπαιδευτών ενηλίκων, η αντικατάσταση των δραστηριοτήτων μάθησης πρόσωπο με πρόσωπο με διαδικτυακές, έχει γίνει κοινή πρακτική στην Κύπρο, όπως και στους περισσότερους μη επίσημους οργανισμούς εκπαίδευσης ενηλίκων στην ΕΕ. Είναι ενδιαφέρον ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στη μελέτη ανέφερε ότι η πανδημία ήταν μια ευκαιρία για την αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων τόσο των εκπαιδευτών όσο και των εκπαιδευόμενων, εμπλουτίζοντας έτσι τις πολιτιστικές «αποσκευές» τους, οι οποίες περιλαμβάνουν εμπειρίες που διαμορφώνουν την ταυτότητά τους, τη συμπεριφορά και τα μαθησιακά στυλ και αποτελέσματα.

Η τρίτη πτυχή ήταν ότι η πανδημία έχει επηρεάσει θετικά τα κίνητρα, τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα των εκπαιδευτών ενηλίκων απέναντι στη μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων. Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, η πανδημία μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την υιοθέτηση νέων, εναλλακτικών τρόπων εργασίας και μάθησης και μπορεί στην πραγματικότητα να προσφέρει ευκαιρίες μάθησης και απασχόλησης σε ένα ευρύτερο φάσμα ατόμων, όπως άτομα με ειδικές ανάγκες, χάρις στην ψηφιοποίηση.

Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η πανδημία αύξησε τα θετικά συναισθήματα των εκπαιδευτών ενηλίκων για τη μη τυπική μάθηση ενηλίκων και έχει επηρεάσει θετικά τη γενική συμπεριφορά τους, ενισχύοντας τις επικοινωνιακές δεξιότητες, τη συναισθηματική ανθεκτικότητα και την αλληλεπίδρασή τους με ένα ευρύ φάσμα ατόμων, ενώ έχει προώθησε την αλληλεγγύη και την ενδυνάμωση μεταξύ των ενηλίκων εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων.

Η τέταρτη πτυχή ήταν ότι έχουν βρεθεί πολλές λύσεις για την αντιμετώπιση του αντίκτυπου της πανδημίας στην εργασία των εκπαιδευτών ενηλίκων και ότι η πανδημία μπορεί να εκληφθεί ως ευκαιρία για προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη. Οι πιο συνηθισμένες λύσεις περιλαμβάνουν την αντικατάσταση των δραστηριοτήτων μάθησης πρόσωπο με πρόσωπο με διαδικτυακές, την αλλαγή ή διεύρυνση του θέματος των μαθησιακών δραστηριοτήτων, την οργάνωση μαθησιακών δραστηριοτήτων πρόσωπο με πρόσωπο με λιγότερους συμμετέχοντες ή σε μικρότερες ομάδες και τη συνεργασία με άλλους επαγγελματίες.

Ως εκ τούτου, είναι προφανές ότι οι οργανισμοί που παρέχουν ευκαιρίες για μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων στην Κύπρο έχουν επενδύσει στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων των μελών τους μέσω της υιοθέτησης νέων και καινοτόμων τρόπων εργασίας και της επέκτασης του δικτύου τους, επιβεβαιώνοντας την αντίληψη ότι η μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων και η εργασία των νέων στο πλαίσιο της ΕΕ είναι ένας τομέας που χαρακτηρίζεται από αλληλεγγύη, ενδυνάμωση και ενθάρρυνση.

Είναι ενδιαφέρον ότι η πλειονότητα των συμμετεχόντων ανέφερε ότι η ευρεία εξάπλωση των διαδικτυακών μαθησιακών δραστηριοτήτων τους βοήθησε να αναπτύξουν την παραγωγικότητά τους, την ευελιξία και την προσαρμοστικότητά τους στις αλλαγές, καθώς και τις δεξιότητές τους στη διαχείριση χρόνου και στη λήψη αποφάσεων. Άλλοι συμμετέχοντες ανέφεραν επίσης ότι η πανδημία μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την περαιτέρω ανάπτυξη της συναισθηματικής ρύθμισης μεταξύ των εκπαιδευτών ενηλίκων, καθώς και της δημιουργικότητας και της επιχειρηματικότητας. Επιπλέον, πολλοί συμμετέχοντες απάντησαν ότι η εργασία σε μια νέα κοινωνικό-πολιτιστική και οικονομική πραγματικότητα είναι μια ευκαιρία για αναβάθμιση και αξιοποίηση νέων δεξιοτήτων προκειμένου να συνδεθούν με το ευρύ κοινό και επίσης να δοθούν νέες ευκαιρίες σε ανέργους.

Συνολικά, μπορεί να υποστηριχθεί ότι, παρά το ξέσπασμα της COVID-19, τα συνεχή lockdown και τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας, η Κύπρος ήταν και συνεχίζει να είναι πολύ ενεργή στον τομέα της μη τυπικής εκπαίδευσης. Παρά τον περιορισμό της συχνότητας των μη τυπικών δραστηριοτήτων μάθησης ενηλίκων και τον περιορισμό ορισμένων τομέων, όπως οι τέχνες και ο πολιτισμός, φαίνεται ότι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι εκπαιδευτές ενηλίκων έχουν αναπτύξει διάφορες στρατηγικές για να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο της πανδημίας. Πιο συγκεκριμένα, έχουν μετατρέψει τη γενική ανάγκη για ψηφιοποίηση σε ευκαιρία για την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων μεταξύ των εκπαιδευτών και των εκπαιδευομένων, εμπλέκοντας περισσότερους πολίτες στη μαθησιακή διαδικασία και προάγοντας την ένταξη και την ενεργό συμμετοχή τους, ακολουθώντας μια κοινωνικό-πολιτιστική προσέγγιση. Έχουν επίσης αποκτήσει περισσότερα κίνητρα για συμμετοχή στη μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων ως μέσο ανάπτυξης προσωπικής ταυτότητας και ενίσχυσης της κοινωνικής ικανότητας. Επιπλέον, αντιλαμβάνονται την πανδημία ως ευκαιρία για τη δημιουργία νέων στρατηγικών εταιρικών σχέσεων και την προώθηση της απασχολησιμότητας των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόμενων, ενισχύοντας την κοινότητα πρακτικής που υπήρχε ήδη μεταξύ των οργανισμών, των εκπαιδευτών και των εκπαιδευομένων που επωφελούνται από προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, όπως το Erasmus+. Τέλος, οι εκπαιδευτές ενηλίκων στην Κύπρο αντιλαμβάνονται την πανδημία ως ευκαιρία προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης, μέσω της κοινωνικής καινοτομίας, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της αλληλεγγύης.