H δικτυακή εκδήλωση της EPALE στις 11-13 Νοεμβρίου αφορούσε τα επιτυχημένα έργα που σχετίζονται με τη μάθηση στον χώρο εργασίας. Υπήρξε μεγάλη συμμετοχή από επαγγελματίες της εκπαίδευσης ενηλίκων από 20 χώρες της Ευρώπης. Τα έργα που μοιράστηκαν μαζί μας ανέδειξαν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που πρέπει να διευθετηθούν και προσεγγίσεων που πρέπει να υιοθετηθούν για τη μάθηση ενηλίκων στον χώρο εργασίας. Τα σχέδια και τα έργα τα οποία εκτελέστηκαν από εθνικές και διεθνείς ομάδες συνεργατών, συνθέτουν ένα ευρύ φάσμα και αποτελούν ενθαρρυντικά παραδείγματα για την υπόλοιπη Ευρώπη. Επίσης, προέκυψαν αρκετά θέματα στα οποία αναφερόμαστε παρακάτω, με παραδείγματα. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι κάθε έργο θέτει επί τάπητος αρκετά θέματα, πέρα από αυτά που αναφέρονται στο συγκεκριμένο άρθρο.

Εστιάζοντας σε διαφορετικούς τύπους ανάπτυξης δεξιοτήτων

Βασικές δεξιότητες

Η παροχή μάθησης για τις βασικές δεξιότητες στην αγορά εργασίας είναι ένα κοινό θέμα. Το μοντέλο προγραμμάτων γραμματισμού της Σλοβενίας απευθύνει την  παρακάτω πρόκληση, το γεγονός , δηλαδή, ότι πολλοί άνθρωποι με χαμηλό επίπεδο βασικών δεξιοτήτων έχουν αρνητικές αντιλήψεις για την τυπική εκπαίδευση. Αρχικό μέλημά τους είναι να διευθετηθούν οι θεμελιώδεις πρακτικές ανάγκες των ενηλίκων πριν διαμορφώσουν μια νέα, θετική εμπειρία που θα παρέχει τη βάση για μία νέα/περαιτέρω θέληση για μάθηση. Και παρόλο που συγκεκριμένοι στόχοι διαφέρουν από πρόγραμμα σε πρόγραμμα και η διάρκεια κυμαίνεται από 50 ως 350 ώρες, όλα τα προγράμματα έχουν τον ίδιο βασικό στόχο ,  να βελτιωθούν οι βασικές δεξιότητες γραμματισμού (ανάγνωση, γραφή, επικοινωνία και μαθηματικά), και οι εγκάρσιες δεξιότητες (ICT, τρόποι μάθησης, κοινωνικές ικανότητες, η ενεργός συμμετοχή, κάποιες φορές οι άλλες γλώσσες, η επιστήμη και η τεχνολογία).

Στην Αυστρία, το πρόγραμμα Campus Basisbildung το οποίο είναι διαρθρωμένο σε ενότητες και προσανατολισμένο στην κατάρτιση στοχεύει σε άτομα που έχουν πολύ χαμηλά επίπεδα γραμματισμού και δεξιότητες μαθηματικών. Πέντε αυστριακές ενώσεις αναπτύσσουν ένα μοντέλο προσανατολισμένο στις δυνατότητες και με διαφορετικό περιεχόμενο που προσφέρεται σε έξι διαφορετικές ενότητες. Για παράδειγμα, το έργο Kunstlabor uniT επεξεργάζεται μια διδακτική ενότητα για το νοσηλευτικό προσωπικό και τα έγγραφα νοσηλείας που διαχειρίζεται. Οι συμμετέχοντες συνεργάζονται με εκπαιδευτές σε μαθησιακούς στόχους για τις διδακτικές ενότητες έχοντας τη δυνατότητα να επιλέξουν τους τρόπους που θα μάθουν (διαφορετικές μεθόδους, όπως αυτές του μαθήματος, στο σπίτι, στις ομάδες, σε ατομικό επίπεδο κ.λπ.) τι θέλουν να μάθουν (διαφορετικές προτάσεις, ασκήσεις) και την ταχύτητα μετάδοσης διδακτικού περιεχομένου. Ένας ιδιαίτερα σημαντικός στόχος για τους συμμετέχοντες είναι να εκπαιδευτούν πώς θα μάθουν.

Ανάπτυξη εγκάρσιων δεξιοτήτων

Αρκετές φορές τονίστηκε η σπουδαιότητα της μάθησης στον χώρο εργασίας για την ανάπτυξη, όχι μόνο σχετικά με τις τεχνικές αλλά και τις οριζόντιες και τις κοινωνικές δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές. Αυτή είναι μια συγκεκριμένη εστίαση του δεύτερου κύκλου μαθημάτων στο Aterno-Manthonè του State Technical Institute στην Pescara, το οποίο επικεντρώνεται στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων ζωής, στην αυτογνωσία και την ομαδική εργασία. Το ινστιτούτο πραγματοποίησε πολλές καινοτομίες στην ανάγνωση και τη γραφή, σε ποικίλες περιπτώσεις αναμειγνύοντας μαθητευόμενους από απογευματινά μαθήματα και από τάξεις σε καταστήματα κράτησης, ενισχύοντας τις δεξιότητες της κατανόησης αλλά και της αυτογνωσίας.

Μαθαίνοντας σε διαφορετικά πλαίσια

Μαθητείες

 Οι μαθητείες αναφέρθηκαν αρκετές φορές. Την προσοχή μας προσέλκυσε ο φορέας Work-Based Learning & Apprenticeships Network και ευρέως διαθέσιμα ευρωπαϊκά εργαλεία, όπως το Work-Based Learning Toolkit. Στην Κύπρο οι απόφοιτοι του Συστήματος Μαθητείας έχουν το δικαίωμα να παρακολουθήσουν στις Εσπερινές Σχολές Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, οι οποίες λειτουργούν ως σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, έχοντας τη δυνατότητα της μεταφοράς μέρους της προηγούμενης μάθησης που αποκτήθηκε στο πλαίσιο προγράμματος μαθητείας. Ως αποτέλεσμα τους δίνεται η ευκαιρία να ολοκληρώσουν την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε ένα ή δύο χρόνια.

Παρέχοντας μάθηση στους χώρους εργασίας, πράγμα δύσκολο, για συμβατική μάθηση

Όπως γνωρίζουμε δεν προσφέρονται όλοι οι χώροι εργασίας για μάθηση. Το έργο PRODOME (PROfessionalising DOMestic Housekeepers in Europe) παρουσίασε τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν άτομα που εργάστηκαν ως εσωτερικοί βοηθοί σε ιδιωτικές κατοικίες με εργοδότες που δεν είναι συνηθισμένοι να παρέχουν εκπαίδευση και υπήρχε η πρόσθετη απαίτηση για την τήρηση εχεμύθειας. Το έργο ανέπτυξε δράσεις που συμπεριλάμβαναν ένα εργαλείο που παρείχε εκπαίδευση σε τέτοια επαγγέλματα.

Οι νέες ευκαιρίες στην ψηφιακή μάθηση

Σε αρκετές αναρτήσεις υπήρξε μεγάλη έμφαση στον τρόπο με τον οποίο η ψηφιοποίηση οδηγεί σε νέες ευκαιρίες μάθησης στην αγορά εργασίας. Για παράδειγμα, το έργο Campus Basisbildung που προαναφέρθηκε χρησιμοποιεί τη μικτή μάθηση με τη χρήση 60 ενοτήτων. Ένα άλλο έργο, το YouDigITν που ανήκει στο Erasmus+ δοκίμασε 28 ψηφιακές εφαρμογές σε έξι χώρες στοχεύοντας τους Ευρωπαίους εκπαιδευτές που εργάζονται με ενήλικους μαθητές και αναγνώρισε έξι από τις πιο χρήσιμες και ψυχαγωγικές εφαρμογές.

Οι τομεακές προσεγγίσεις τονίστηκαν επίσης σε κάποιες αναρτήσεις. Το έργο EULIFT παρουσίασε την εφαρμογή που ανέπτυξε για να διδάξει στους φροντιστές πώς θα χειριστούν τους ασθενείς ώστε να αποφύγουν πιθανά μυοσκελετικά προβλήματα. Η εφαρμογή συμπεριλαμβάνει: ένα εργαλείο αξιολόγησης των αναγκών των ασθενών και τη δυνατότητα επιλογής της καλύτερης διαχείρισης των ασθενών, τρισδιάστατη απεικόνιση των βασικών σωματικών στάσεων και κινήσεων και τρισδιάστατη απεικόνιση προσώπων (άβαταρ) πχ. η Νίνα (η φροντίστρια) και ο Ιάκωβος (ο ασθενής). Στον τομέα της δημιουργίας, το έργο CO-Design ανέπτυξε ένα εγχειρίδιο το ‘Train-the-Trainer’, ανοιχτές ψηφιακές πηγές μάθησης και έναν οδηγό ( CO-Design Essentials) τα οποία αναπτύχθηκαν με σκοπό να διδάξουν πώς να δημιουργούμε.

Κάποιοι εταίροι από το Βερολίνο τόνισαν τη σημασία της μικτής μάθησης με κοινωνικό χαρακτήρα. Αυτό περιλαμβάνει την αναζήτηση λύσης ενός ερωτήματος,  προβλήματος ή πρόκλησης στο πλαίσιο της εργασίας κάποιου, (ακόμη και ατόμων εκτός οργανισμού) με τη συμβολή όλων και τη χρήση μιας διαδραστικής ψηφιακής εφαρμογής. Έτσι, σχηματίζεται ένας ισχυρός τρόπος μάθησης πέρα από τα σύνορα μιας ομάδας, όπως περιγράφεται από ένα σύντομο βίντεο.

Η σημασία της αξιολόγησης των δεξιοτήτων

Ο οργανισμός Unionlearn του Ηνωμένου Βασιλείου μας υπενθύμισε πόσο σπουδαίο είναι να βοηθάς τα άτομα να επαναξιολογούν τις δεξιότητές τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Υπήρξε συντονιστής του έργου έργου Mid-Life Skills Review, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Erasmus +. Οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν εκπονήσει μια ψηφιοποιημένη ανασκόπηση των δεξιοτήτων για τη μέση ηλικία με σκοπό να βοηθήσουν τους εργαζόμενους να διερευνήσουν πώς μπορούν οι δεξιότητές τους να είναι πιο ανθεκτικές στις προκλήσεις της αγοράς εργασίας που θα αντιμετωπίζουν στο μέλλον.Αναπτύσσοντας τις δεξιότητες των εκπαιδευτών

Μερικοί χρήστες εστίασαν στην ανάγκη της ανάπτυξης των δεξιοτήτων των εκπαιδευτών, συχνά μέσω της διαδικασίας μετακίνησης προσωπικού σε άλλες χώρες, ώστε να φύγουν από την άνεση που τους προσφέρει το γνώριμο γι’ αυτούς περιβάλλον και να βιώσουν την εμπειρία των καινούριων πρακτικών και, μέσω σχεδίων διακρατικής συνεργασίας, να αναπτύξουν διδακτικές ικανότητες όπως στο πρόγραμμα του Erasmus+Training Educators Training Course.

Ένα έργο, το The Future Teacher: Focus on the ICT Competencies of Teachers, ανέπτυξε:

• Ένα ερωτηματολόγιο που χρησιμεύει ως ‘ψηφιακό θερμόμετρο ’με σκοπό να αξιολογεί τις ικανότητες των εκπαιδευτών, βασισμένο στο ευρωπαϊκό πλαίσιο DigCompEdu και χρησιμοποιείται πριν και μετά από τις ψηφιακές ενότητες.
• Το “Digital Compass” το οποίο παρέχει μια ατομικό μονοπάτι μάθησης των δικτυακών ενοτήτων που προορίζονται για παρακολούθηση.
• Τις Ψηφιακές Διαδρομές (δικτυακές ενότητες) οι οποίες μπορούν να επαναπροσδιοριστούν και να αναδημοσιευθούν  από το να χρησιμοποιηθούν μία φορά (19 ενότητες σε καθένα από τα τρία επίπεδα - αρχάριο, μεσαίο, προχωρημένο).

Η ανάγκη για συστηματικές προσεγγίσεις οι οποίες είναι συνυφασμένες με τις ανάγκες του φορέα.

Μία εξέλιξη στην Ισλανδία,  μας υπενθύμισε τη σπουδαιότητα του να είμαστε συστηματικοί όσον αφορά  μάθηση στον χώρο της εργασίας, παρόλο που θα πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες διαφορετικών επιχειρήσεων. Το 2017 ιδρύθηκε το Κέντρο για τις Δεξιότητες στον Τουρισμό κατευθυνόμενο από τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβάνοντας το Υπουργείο Βιομηχανίας και Καινοτομίας και κοινωνικούς εταίρους. Από την ίδρυσή του το Κέντρο εστίασε στην επίδραση και τη συνεργασία με την τυπική μάθηση ώστε να προσαρμόσουν τρέχοντα και μελλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα στις ανάγκες της βιομηχανίας και να αυξήσουν την κατάρτιση μέσα στις επιχειρήσεις που ασχολούνται με τον τουρισμό. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν τη συνεργασία του προσωπικού του κέντρου με κέντρα διά βίου μάθησης για να προσεγγίσουν τις τουριστικές επιχειρήσεις με έναν συστηματικό και στρατηγικό τρόπο στοχεύοντας στην αύξηση της κατάρτισης μέσα σε αυτές.

Ευκαιρίες - παραδείγματα για υπηρεσίες του δημοσίου τομέα 

Άλλοι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τους τρόπους με τους οποίους η δημόσια διοίκηση θα μπορούσε να επιδείξει ηγετική θέση στη μάθηση στον χώρο εργασίας. Το πρόγραμμα # PAT4YOUNG, το οποίο ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2018, είναι ένα πρόγραμμα αντίστροφης καθοδήγησης που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον οργανισμό Fondazione Demarchi (Trento, Ιταλία) σε συνεργασία με τη Δημόσια Διοίκηση της Αυτόνομης Επαρχίας του Trento (PAT). Στόχος του είναι η ανταλλαγή δεξιοτήτων μεταξύ υπαλλήλων του δημόσιου τομέα διαφορετικών βαθμίδων, ιδίως όσον αφορά τα ζητήματα της ψηφιοποίησης και της μετάδοσης της κουλτούρας της οργάνωσης. Επιπλέον, η καινοτόμος μορφή του έργου καλύπτει τη γενεαλογική πολυμορφία στην οργανωτική πραγματικότητα του PAT μέσω της δημιουργίας ενός μοντέλου που μπορεί να αναπαραχθεί σε άλλους οργανισμούς.

Ας μην ξεχνάμε τις εθελοντικές και τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις

Ορισμένοι συμμετέχοντες επισήμαναν ότι είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι υπάρχουν μαθησιακές ευκαιρίες για τους εθελοντές και τις οργανώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Για παράδειγμα, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που εργάζεται στον τομέα πρόληψης και θεραπείας των ναρκωτικών ουσιών, όπως και άλλων εθισμών, είναι μέλος του European Companionship in Education,Training by Travelling. Πρόκειται για ένα δίκτυο βασισμένο στο μοντέλο του ‘journeymen’ και αφορά την κατάρτιση κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, τις ανταλλαγές με εμπειρογνώμονες και την από κοινού δημιουργία ενός αποθετηρίου καλών πρακτικών. Κάθε εκπαιδευόμενος επιλέγει και παρατηρεί μια συγκεκριμένη προσέγγιση, μια τεχνική ή ένα σύστημα και το περιγράφει με τη μορφή μιας καλής πρακτικής. Επίσης, μάθαμε για το FireVall – Volunteering Firefighting for All, το οποίο επιδιώκει να αντιμετωπίσει το θέμα του τρόπου πρόσληψης και εκπαίδευσης εθελοντών πυροσβεστών σε όλη την Ευρώπη μέσω διακρατικών ανταλλαγών.

Ο Andrew McCoshan έχει εργαστεί στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση πάνω από 30 έτη, ως ακαδημαϊκός ερευνητής και σύμβουλος. Έχει κεντρικό ρόλο, στη σύνταξη της χαρτογράφησης, για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, των Κέντρων Επαγγελματικής Αριστείας που αναφέρονται σε αυτό το άρθρο. Σήμερα, εργάζεται ως Ανώτερος Συνεργάτης Ερευνητής στο Εκπαιδευτικό Κέντρο Μειονεκτούντων στην πόλη του Δουβλίνου στην Ιρλανδία.